ትክክለኛው ምላሽ “ሁሉም መልስ ናቸው” ነው፡፡

እውነታን ማረጋገጫ አምስቱ ምሰሶዎች የምንላቸው፡- መነሻ፣ ምንጭ፣ ቀን፣ ቦታ እና ገፊ ምክንያት ናቸው፡፡ የእያንዳንዱን መገለጫዎች ለማየት ከታች ያለውን ያንብቡ፡፡

መነሻ፡

የአንድን ሜም ወይም አጠራጣሪ መረጃ በዋና ሚዲያዎች ከመዳረሱ በፊት መጀመሪያ የተለጠፈበት ቦታ ለማግኘት የሚከተሉት ቦታዎች ላይ መፈለግ ተገቢ ሆኖ የሚገኝበት ሁኔታ አለ፡፡

ፍለጋችንን ለመጀመር በቅድሚያ ከፍለጋ አውታር ሳይቶች መነሳት ይመረጣል፡፡ ማጣራት ከፈለግነው ይዘት/ፖስት ላይ ቁልፍ ቃል ወይም የተወሰነ ቃላት ወይንም ሃረግ ወስደን ለፍለጋችን መጠቀም እንችላለን፡፡
TrackReddit.com ላይ የሚገኝ የክትትል መሳሪያ (monitoring tool) መጠቀም፡፡
4ቻን (4chan) እና 4ቻን አርካይቭ ሳይቶች (4chan archive sites) ላይ የቀመጡ/የተከማቹ መረጃዎችን ለመፈለግ 4chansearch.com ጠቃሚ ነው
ዲስኮርድ ቻናል፣ ፌስቡክ እና ዋትስአፕ ግሩፕ ላይ አንድን ይዘት ፈልጎ ለማግኘት ከባድ ቢሆንም የፍለጋ ጥረቱን አስፍቶ መቀጠል ተገቢ ነው፡፡
እንደ Google, Tineye እና Labnol ያሉ የምስል መፈለጊያ (Reverse image) ሳይቶች ፤ አንድን ምስል በማስገባት የምስሉን መነሻ እንድናገኝ ይጠቅማል፡፡

ምንጭ፡

የፀሃፊ/ፖስት ያደረገውን አካል ማንነት ማረጋገጥ ይችላሉ? የሚከተሉትን ማብራሪያዎች ይመልከቱ፡

ፖስት አድራጊ/ጸሃፊ በማህበራዊ ሚዲያ አካውንቱ/ቷ ከሌሎች ጋር ያለውን/ላትን ግንኙነት እና የኃላ ታሪክ ያጣሩ፡፡ የተመለከቱት የኃላ ታሪክ እና ግንኙነቶቹ ለመታመን የሚያበቁ ናቸው? ወይስ የሚያስጠረጥሩ?
ግለሰቡን/ቧን በስልክ ወይም መልእክት በመላክ ያነጋግሩ፡፡
ለግለሰቡ/ቧ ጥያቄዎችን ያቅርቡ፡፡ ሃቀኛ ካልሆኑ መረጃውን በተመለከተ ግልፅ የሆኑ መረጃዎችን ላይናገሩ ይችላሉ፡፡
እያናገሩት ያለው ግለሰብ ይዘቱን እንዲጠቀሙ የመፍቀድ መብት የሌለው ከሆነ፤ በደንቡ መሰረት ፍቃድ የመጠየቅ ሂደትን እንዲከተሉ ለማድረግ ፍላጎት ላያሳዩ ይችላል፡፡

ቀን፡

የአንድን ምስል፣ አሃዛዊ መረጃ እና ቪዲዮዎች የተለቀቁበትን ቀን የሚገልፅ/የሚያሳውቅ ነገር ይፈልጉ፡፡ ጊዜው ያለፈበት ይዘት እና ሚዲያ አንድን ሁኔታ ለማሳሳት ቢያገለግልም ብዙ ጊዜ በመጀመሪያ መቼ እንደተሰራጨ የሚያመላክቱ ፍንጮች ይኖራሉ። የሰአት እና የቀን ማሳያ መግለጫዎችን ይመልከቱ ወይም ፍለጋ ሳይቶችን እና የምስል ፍለጋ ሳይቶችን ( reverse image search ) በመጠቀም ምስሎቹ መጀመሪያ የተለቀቁበትን ሚዲያ መፈለግ ይቻላል፡፡

አድራሻ፡

መጣጥፎች፣ የማህበራዊ ሚዲያ ይዘቶች እና አካውንቶች ከይዘቱ ጋር የማይገናኝ ቦታ ሊሆኑ ይችላሉ። በሚዲያዎች ላይ ፎቶዎች/ቪዲዮዎች የተዘጋጁበትን ቦታ ለመለየት የሚያስችሉ ምልክቶችን ወይም እንደ ታርጋ ቁጥር ያሉ ምስላዊ መገለጫዎችን ወይም የመንገድ ላይ ምልክቶችን ይፈልጉ፡፡

ገፊ ምክንያት፡

የሚከተሉትን ጥያቄዎች እራስዎን ይጠይቁ፡፡ ፀሃፊው/ዋ፡-

ለተከታዮቹ/ቿ ማስተዋወቅ የፈለገው/ችው ነገር አለ?
ማሳወቅ ነው?
ማዝናናት ነው?
ማሳመን ነው?
ማስተማር ነው? መረጃው የቀረበው በገለልተኝነት እና ተጨባጭ በሆነ መልኩ ነው? በግልፅ የሚታይ ፖለቲካዊ፣ ሃይማኖታዊ እና ተቋማዊ አድሏዊነት አለበት?

Producing Media

to Counter

Disinformation

Introduction to Disinformation

Verification